مفهوم دیتابیس را با یک مثال ساده شروع می کنیم . تصور کنید اتاقتان هیچ کمدی ندارد و شما مجبورید هربار در میان انبوهی از لباس‌هایتان راه بروید. نه لباس‌هایی که برای بیرون رفتن می‌پوشید، جای مشخصی دارد و نه لباس‌های راحتی‌تان! لباس‌های مجلسی و رسمی هم زیر بقیه‌ی لباس‌ها مدفون شده‌اند.  حالا اگر یک کمد بیاورید، همه‌ی لباس‌ها را دسته‌بندی کنید و با نظم و ترتیب توی کمد بچینید، دیگر می‌توانید به‌راحتی هر لباسی را که می‌خواهید پیدا کنید. دراین‌صورت اگر لباس‌هایتان را «داده» فرض کنید، کمد لباس می‌شود پایگاه داده (Database)!

تعریف کلی پایگاه داده این است که پایگاه داده مجموعه‌ای از داده‌های مرتبط است و به طور خاص، بانک اطلاعاتی یک سیستم الکترونیکی است که امکان دسترسی آسان، دستکاری و به روز رسانی داده‌ها را فراهم می‌کند. به عبارت دیگر، یک دیتابیس توسط یک سازمان به عنوان روشی برای ذخیره، مدیریت و بازیابی اطلاعات استفاده می‌شود. یک دیتابیس نماد مفاهیمی در دنیای واقعیت است، به همین خاطر به آن Mini-world یا دنیای کوچک نیز گفته می‌شود.

پایگاه داده یا Database با استفاده از ساختاربندی منظمی که به داده ها و اطلاعات ما میدهد، باعث میشود که اطلاعات ما در بلند مدت، بسیار منظم و یکپارچه باشند و دسترسی به آن‌ها نیز بسیار ساده باشد.البته در بحث‌های شبکه‌ای سرور معنی دیگر دارد که در این بحث نمی‌گنجد!

کاربرد دیتابیس در نرم افزارها یا وب سایت ها چیست؟

یکی از اصلی ترین جاهایی که پایگاه داده یا Database ها به کار میروند، نرم افزارها و وب سایت ها هستند.

می توانیم بگوییم تقریبا تمام نرم افزارها، بوسیله‌ی پایگاه داده یا Database قدرت واقعی خود را پیدا میکنند و بدون آن هیچ کار خاصی نمی توانند انجام دهند. برای مثال:

نرم افزار اسنپ، حاوی یک دیتابیس از راننده ها می‌باشد.

سایت دیجی کالا، حاوی دیتابیس عظیمی از کالاها میباشد.

سایت کیک یار، حاوی  پایگاه داده بزرگی از آموزش های فوق العاده می باشد.

آپارات، یک دیتابیس عظیم از فایل های ویدئویی دارد.

سیستم مدیریت یک باشگاه ورزشی، نیاز به دیتابیس و پایگاه داده‌ای از افرادی که در آن ثبت نام کرده‌اند دارد.

و همینطور یک نرم افزار مدیریت دبیرستان، نیاز به پایگاه داده‌ای از دانش آموزان آن دبیرستان دارد.

تمام سایت ها، سرویس ها و نرم افزارهایی که در بالا مثال زدیم، قدرت اصلی خود را از پایگاه‌های داده می گیرند و اگر پایگاه داده‌ای در کار نبود، این سایت ها و سرویس ها هم معنایی نداشتند. مثلا شما می توانید دیجی کالا را بدون محصولات تصور کنید؟ یا اسنپ را بدون راننده؟ غیر ممکن است!